ДСМ басшысы ұлттық жобаның негізгі мақсаты күтілетін өмір сүру ұзақтығын арттыру болып табылатынын атап өтті. Жоба 4 бағыттан тұрады. Әрбір бағыт бойынша міндеттер, нәтижелердің көрсеткіштері және іске асыру іс-шаралары белгіленген.
2021 жылы 26 іс-шара іске асырылып, 17 көрсеткішке қол жеткізу қамтамасыз етілді. 2022 жылы ұлттық жобаны іске асыру шеңберінде 34 іс-шараны орындау және 17 көрсеткішке қол жеткізу жоспарланған.
А. Ғиният өз баяндамасында осы жылдың бірінші жартыжылдығында іс-шараларды жүзеге асыру қорытындылары бойынша ақпарат ұсынды.
Ұлттық жобаның бірінші бағыты бойынша қолжетімді медициналық көмекті қамтамасыз ету шеңберінде өткен кезеңде медициналық-санитарлық алғашқы көмек ұйымдарына қаралу саны 51 млн қабылдауды құрады. Жедел жәрдем қызметі 4 млн-ға жуық шақыртуға қызмет көрсетті, медициналық авиация 1 мыңнан астам ұшуды жүзеге асырды. Стационарларда шамамен 1,5 млн науқас емделді, 350 мыңнан астам операция жасалды, 200 мыңға жуық әйелді босандыру жүргізілді.
Сондай-ақ денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативі жетілдірілді. Нәтижесінде ауылдарда 50 адамға дейін медициналық көмек көрсетуді мейіргер үй-жайсыз жүзеге асырады, ал 500 адам тұратын ауылдарда медицина қызметкерлерінің саны бірден үшке дейін ұлғайтылды. Арнайы мамандарға кезектілікті азайту мақсатында Жалпы практика дәрігерінің жолдамасынсыз консультациялық-диагностикалық қызметтер көрсету жөніндегі қағидалар бекітілді.
Өткен кезеңде күрделі және жоғары технологиялық медициналық қызметтердің 80 түрі бойынша 18 мыңнан астам қызмет көрсетілді.
«Онкологиялық көмектің сапасын арттыру үшін Гамма-пышақ және ядролық медицина орталықтары жұмыс істейді, онда 300-ден астам операция жасалды және 400-ге жуық пациент емделді. Семей қаласының ядролық медицина орталығының бірегейлігін атап өткім келеді, онда өндірістен диагностика мен емдеуге дейін отандық радиофармпрепараттар толық циклде қолданылады», — деді Ажар Ғиният.
Шалғайдағы ауылдардың 1 млн-нан астам тұрғыны үшін 149 жылжымалы медициналық кешен консультациялық-диагностикалық қызметтер, скрининг, дәрі-дәрмек ұсына отырып, медициналық көмек көрсетілді. Биыл 10 өңірде 38 мың тұрғынға медициналық көмек көрсеткен 2 «Жәрдем» және «Саламатты Қазақстан» медициналық пойыздарының жұмысы қайта жанданды.
Ауылдық елді мекендерде 6 фельдшерлік-акушерлік, медициналық пункттер мен дәрігерлік амбулаториялардың құрылысы аяқталды, 17 объекті салынуда, ғимараттарды жалдау арқылы 8 объектіні ашу жоспарланған. Сонымен қатар аудандық ауруханаларды заманауи компьютерлік томографтармен, рентген аппараттарымен жабдықтау 84%-ға дейін жеткізілді.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мақұлдаған «Адамға бағдарланған тәсіл» медициналық-санитариялық алғашқы көмектің озық практикаларының жобалары енгізілуде.
Биыл Алматы облысының Еңбекшіқазақ ауданында озық практикалар көрсету бойынша Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Еуропалық өңірінің 53 мүше-мемлекеті үшін медициналық-санитариялық алғашқы көмек бойынша әлемдегі алғашқы демонстрациялық алаң ашылды.
«Алтын сағат» принципін шұғыл пациенттерге қамтамасыз ету үшін көпбейінді аудандық орталық ауруханалардың деңгейінде Жамбыл облысының Шу қаласында жұмыс істеп тұрған 12 ауруханаға ауданаралық аурухана ұйымдастырылды. Астана және Алматы қалаларында екі ғылыми-инновациялық көпбейінді клиника салынып жатыр.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру шеңберінде халыққа қымбат тұратын медициналық қызметтердің қолжетімділігі артты. Қазіргі уақытта 886 мыңға жуық қымбат медициналық қызмет көрсетілді.
«Медицина қызметкерлерін ынталандыру үшін Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2020 жылдан бастап медицина қызметкерлерінің жалақысын 2023 жылға қарай экономикадағы орташа жалақыдан 2 есе жоғары деңгейге дейін жеткізу мақсатында жыл сайын арттыру бойынша шаралар қабылдануда. 2022 жылы дәрігерлердің орташа жалақысы 421 мың теңгеге дейін жеткізілді. Бұл ретте орта медицина қызметкерінің жалақысы шамамен 235 мың теңгені құрады. Жоғарыда көрсетілген іс-шараларды іске асырудың арқасында ауылдық елді мекендерді медициналық-санитариялық алғашқы көмекпен және консультациялық-диагностикалық қызметтермен қамту жоспар бойынша 47% болғанда, 49%-ға дейін жеткізілді. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде амбулаториялық деңгейдегі медициналық көмектің көлемі 56%- ға дейін жеткізілді», — деді денсаулық сақтау министрі.
Жүкті әйелдердің денсаулығын сақтау және балалардың денсаулығын нығайту үшін жүкті әйелдерді жеке және пәнаралық босануға дейінгі бақылаумен қамту 2%-ға ұлғайды және 82% құрады, жүктілікті ерте анықтау коэффициенті 10 аптаға дейін 11%-ға өсіп, 40%-ға жетті, бұл жүктілікті уақытылы анықтауға және жүктіліктің мүмкін асқынуларын болжауға мүмкіндік берді.
Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатында 2021 жылдан бастап 2026 жылға дейін экстракорпоралдық ұрықтандыруға жыл сайын 7000 квота бөлуді көздейтін «Аңсаған сәби» арнайы бағдарламасы іске қосылды. Бағдарламаны іске асыру кезінде 3 мыңнан астам әйелде жүктілік басталды, көптен күткен 2 300 бала дүниеге келді.
Балалар мен жүкті әйелдерді, оның ішінде қауіп топтары бар балаларды зерттеп-қарау және консультация беру үшін Пренаталдық ультрадыбыстық зерттеу скринингін жүргізуді ұйымдастырудың жаңа стандарты бекітілді, 18 Ұрықты сақтау орталығы ұйымдастырылды. Нәтижесінде жүкті әйелдерді пренаталдық скринингпен қамту 6%-ға артып, 79%-ды құрады. Сонымен қатар зат алмасудың тұқым қуалайтын 49 ауруына жаңа туған нәрестелерге скрининг жүргізу бойынша пилоттық жоба іске қосылды, қауіп тобындағы барлық балалар зерттеліп-қаралды. 1 жасқа дейінгі балаларды проактивті бақылаумен және скринингпен қамту 81%-ға дейін артты.
Биыл жылына 5 мыңға жуық баланы қамтитын 8 балаларды оңалту орталығы, сондай-ақ, 3 жасқа дейінгі дамуында ауытқушылықтары бар және олардың туындау қаупі бар балаларға арналған 2 ерте араласу орталығы ашылды және 2023 жылдың соңына дейін 10 мыңнан астам баланы қамтитын 13 орталық ашу жоспарланған.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін енгізуге байланысты медициналық оңалтуды қаржыландыру 2019 жылмен салыстырғанда 7 есеге, оның ішінде балалар үшін 27%-ға ұлғайды. 2022 жылы балаларды оңалтуға 15 млрд теңге бөлінді. Дәрілік заттардың тізбесіне балалардың орфандық және ауыр ауруларын емдеуге арналған 17 препарат енгізілді, 16 млрд теңге бөлінді. Осы жылдың 6 айында ана өлім-жітімінің көрсеткішін 2,4 есеге төмендетуге қол жеткізілді. Сонымен қатар ана өлімінің ең жоғары көрсеткіштері Павлодар, Қарағанды, Қызылорда және Батыс Қазақстан облыстарында байқалады. Себептер құрылымында-акушерлік асқынулар 70%, соматикалық аурулар – 30% құрады.
Нәрестелер өлім-жітімінің көрсеткіші 1000 тірі туғандарға шаққанда 8,3-ті құрады. Нәрестелер өлімінің ең жоғары көрсеткіштері Шымкент қаласы, Қостанай, Батыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарында байқалады.
«Медициналық ұйымдардың кадрлық әлеуетін нығайту үшін резидентурада медицина кадрларын, оның ішінде акушер-гинекологтар, неонатологтар және анестезиолог-реаниматологтар сияқты арнайы және тапшы мамандықтарды даярлауға арналған гранттардың саны бір жарым мыңға дейін ұлғайтылды», — деді Ажар Ғиният.
«Дені сау ұлт» ұлттық жобасының екінші бағыты бойынша халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар іске асырылып жатыр.
«Жалпы республикада инфекциялық аурулар бойынша эпидемиологиялық жағдай тұрақты. 2022 жылдың өткен кезеңінде 25 инфекциялық ауру жағдайлары, оның ішінде тырысқақ, оба, туляремия, паратиф, іш сүзегі, сіреспе, дифтерия, полиомиелит, қызамық бойынша тіркелген жоқ», — деді ол.
2021 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 12 нозология бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуіне қол жеткізілді. Биылғы 21 мамырда Мемлекет басшысы биологиялық қатерлерді ерте анықтауға, уақтылы ден қоюға және оның алдын алуға бағытталған «Қазақстан Республикасының биологиялық қауіпсіздігі туралы» Заңға қол қойды.
«2021 жылдан бастап біз инфекциялық ауруларды эпидемиологиялық қадағалаудың заманауи моделіне көштік, коронавирус инфекциясын болжау және оған ден қою жүйесі құрылды, бұл инфекцияның ден қою және алдын алу шараларын жедел түзетуге мүмкіндік берді. Осы жылы вакцинамен басқарылатын инфекцияларды үлгілеуге, болжауға және ден қоюға кірістік», — деді денсаулық сақтау министрі.
Ұлттық жоба шеңберінде түрлі өнімдердің – тамақ өнімдерінің, ойыншықтардың, балаларға арналған өнімдердің, құрылыс материалдарының және басқа да өнім түрлерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар іске асырылады. Мәселен, тауарлар қауіпсіздігін мониторингтеу шеңберінде ағымдағы жылы тамақ өнімдерінің 23 мыңға жуық үлгісі зерттелді, оның ішінде 3 мыңнан астам сынама немесе 13,2%-ы техникалық регламенттердің талаптарына сәйкес келмеді.
Өнімнің қауіпсіздігін бақылаудың тиімділігін арттыру мақсатында зертханалардың материалдық-техникалық базасын нығайту жүргізілуде. Осы жылы бірқатар өңірлерден дәлдігі жоғары жабдықтар сатып алынды. Түрлі өнімдердегі бояғыштарды, хош иістерді, дәрумендерді, ауыр металдардың тұздарын анықтау бойынша жаңа зерттеу әдістемелері енгізілуде, сондай-ақ мамандарды оқыту жүргізіліп жатыр. Бұл шаралар ағымдағы жылдың өзінде техникалық регламенттерде белгіленген айқындалатын көрсеткіштер тізбесін 84%-ға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
«Отандық өндірістің қолжетімді дәрілік заттары мен медициналық бұйымдары» үшінші бағыт бойынша 2021 жылы фармацевтикалық нарықтың жалпы көлемі 820,2 млрд.теңгені құрағанын атап өткен жөн, мұнда жергілікті фармацевтикалық нарықтағы отандық өндірістің дәрілік заттары мен медициналық бұйымдарының үлесіне 198,8 млрд теңге келеді, бұл 24%-ды құрайды.
Бүгінгі таңда елімізде дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың 89 өндірушісі жұмыс істейді. Отандық өндірушілерді қолдаудың негізгі тетігі 10 жылға дейінгі мерзімге дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды жеткізудің ұзақ мерзімді шарттарын жасасу болып табылады. Бірыңғай дистрибьютор 92 ұзақ мерзімді шарт жасады.
Дәрілік заттардың 33 өндірісінің 27 өндірушісі GMP стандартына сәйкес келеді (85%), бұл ретте отандық 2 ірі өндіруші өндірілген дәрілік препараттарды шетелге экспорттай алады.
Елімізде дәрілік заттар бойынша 3 сынақ зертханасы жұмыс істейді.
Денсаулық сақтау министрлігі қымбат бағалы инновациялық өнімдер өндірісін дамытуға, саланы технологиялар трансфері, оны цифрландыру бағытында ілгерілетуге, сондай-ақ кластерлік бастаманы дамытуға негізгі мән береді. Қазіргі уақытта Министрлік Ақтөбе, Астана және Шымкент қалаларында осы аумақтарда өндірістік алаңдар мен озық медициналық жоғары оқу орындарының болуына, сондай-ақ еркін экономикалық және индустриялық аймақтардың болуына байланысты 3 кластерлік аймақ құруда.
Айта кетейік, 7 жетекші фармацевтикалық компаниямен келісімшарт өндірісінің 13 инвестициялық жобасы бойынша келіссөздер жүргізіліп жатқанын атап кеткен жөн. Бұл ретте тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде мен міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде жергілікті мазмұндағы дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды сатып алу үлесі жоспар бойынша 37% болғанда 33%-ға жетті.
Төртінші бағытты іске асыру шеңберінде саламатты өмір салтын қалыптастыру мақсатында қант диабеті, жүрек-қан тамырлары аурулары, онкология, созылмалы респираторлық аурулар сияқты инфекциялық емес аурулардың профилактикасы және азайту жөніндегі шаралар, сондай-ақ алкоголь мен темекі бұйымдарын тұтынуды қысқарту жөніндегі шаралар іске асырылып жатыр.
Психикалық және репродуктивті денсаулықты сақтау мәселелері бойынша жастар орталықтарының қызметтерімен 315 мыңға жуық жасөспірімдер мен жастар қамтылған. Сонымен қатар профилактикалық шараларды одан әрі дамыту үшін 13-15 жас аралығындағы жасөспірімдердің арасында балалардың семіздігі мен темекі өнімдерін тұтыну бойынша зерттеулер аяқталуда.
2022 жылдың бірінші жартыжылдығында Ұлттық жобаның іс-шараларын іске асыру халық денсаулығының негізгі көрсеткіштерін жақсартуға мүмкіндік бергенін атап өткен жөн.
Қан айналым жүйесі ауруларынан болатын өлім-жітімнің 21,4%-ға, қатерлі ісіктерден 8,7%-ға, тыныс алу ағзаларының ауруларынан 23,8%-ға және туберкулезден 11,8%-ға төмендеуі халықтың жалпы өлім-жітімінің 15,4%-ға төмендеді.
Алайда, сәби өлімі жоғары деңгейде қалып отыр. 2021 жылдың бірінші жартыжылдығымен салыстырғанда бұл көрсеткіштің 6,5%-ға өсуі байқалады. Көрсеткіштердің ең нашар мәндері Қостанай облысында және Шымкент қаласында байқалады.
«2021 жылдың қорытындысы бойынша біз ұлттық жобаның барлық іс-шараларын орындауды, сондай-ақ көрсеткіштердің жоспарлы мәндеріне қол жеткізуді қамтамасыз еттік. Жамбыл, Павлодар, Алматы облыстары мен Астана қаласында іс-шаралардың ең көп орындалуы және көрсеткіштерге қол жеткізуі байқалады», — деді Денсаулық сақтау министрлігінің басшысы.
Ажар Ғиният Ұлттық жоба өткен жылдың күзінде бекітілгенін және 2021 жылы іске асыру қысқа мерзімде жүзеге асырылғанын атап өтті. Сондықтан бірқатар өңірлер жоспарлы көрсеткіштерге қол жеткізе алмады.
Сонымен қатар өңірде ұлттық жобаны іске асыру барысы жайлы Жамбыл облысының әкімі Нұржан Нұржігітов баяндады.
Жалпы облыста 388 денсаулық сақтау нысаны қызмет көрсетеді. Биыл 9,3 млрд теңгеге 26 денсаулық сақтау нысанының құрылысы, 496 млн теңгеге 8 нысанға жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Нәтижесінде, денсаулық сақтау ұйымдарының тозуы 52,4-тен 38,8%-ға дейін төмендейді деп күтілуде.
Денсаулық сақтау мекемелерінің материалдық-техникалық базасын нығайтуға бюджеттен 4,2 млрд теңге қаржы бөлініп, 145 дана медициналық құрал-жабдықтар сатып алынды. Нәтижесінде, облыс бойынша денсаулық сақтау мекемелерінің медициналық құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілу деңгейі 90,9%-ды құрады.
«Өңірге денсаулық сақтау саласына 8 айда 81 жас маман келіп, жұмыс істеп жатыр, бүгінге қажеттілік 111 бірлікті құрап отыр. Жылда облыстық бюджет есебінен С.Д.Асфендияров атындағы қазақ ұлттық медицина универитетіне кадрларды даярлау үшін гранттар бөлініп, қазіргі таңда 105 маман оқытылуда», — деді өңір басшысы.
Оның айтуынша, биыл 230 млн теңге бөлініп, 30 грант берілді. Жүргізілген жұмыс нәтижесінде өңірде резидентура бітірген 16 дәрігер жұмыс істеуде, жыл соңына дейін қосымша 20 маман келеді деп жоспарлануда. Жас мамандарды тұрғын үймен қамту мақсатында «Дипломмен ауылға» бағдарламасының шеңберінде медицина қызметкерлеріне 161 млн теңгеге 64 маманға қолдау көрсетіледі.
Қабылданған шаралар нәтижесінде жыл соңында қажеттілік 91 маманды құрап, 53%-ға төмендейді. Жалпы Ұлттық жоба аясындағы көрсеткіштердің орындалуы тұрақты бақылауда.
