Бесінші. Энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Отандық мұнай өңдеу зауыттарына жүргізілген жаңғыртуға қарамастан, елде жыл сайын мұнай өнімдерінің тапшылығы туындайды.
Менің тапсырмам бойынша олардың қызметіне тексеру жүргізілді.
Мәселен, 2020-2021 жылдары жоспардан тыс тоқтап қалудың 410 фактісі тіркелді (Атырау МӨЗ – де-372 (!), Павлодар – 14, Шымкент – 24).
Мұнай өңдеудің ағымдағы процессингтік схемасы тиімсіз делдалдарға кірістердің негізгі үлесін алуға мүмкіндік берді, ал зауыттар толық қаржыландырылмай қалды.
Мұнай өндіруші компаниялар мен мұнай өңдеу зауыттарының өздері мұнай өнімдерін сатуды көздейтін аралас схемаға көшу туралы шешім қабылдады.
Бұл оларға өндірісті жаңғыртуға және жалақысын арттыруға бағыттауға болатын кірістерді ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Әрі қарай. Ұлттық компаниялардың тиімділігі – әлі де күрделі мәселе.
Ұлттық және квазимемлекеттік компанияларда әкімшілік шығыстардың үлкен көлемі сақталуда.
Бұл "Самұрық-Қазына" басшылығы тарапынан болған олқылық. Көп нәрсе жасалды,бірақ әлі де аяқталмаған.
Қордың қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін тиістіліктің базалық нормативтерін қайта қарау қажет.
Оның қызметін қайта жүктеу міндеті өзектілігін сақтайды.
Тиімді операциялық ортаны және корпоративтік басқаруды құрудың орнына "Самұрық-Қазына" бұрынғысынша портфельдік компаниялардың операциялық және сатып алу қызметіне, кадр саясатына тікелей араласады.
Сонда бұл жағдайда қандай корпоративтік басқару, қандай IPO туралы айтуға болады?
Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігіне Үкіметпен және қормен бірлесіп, квазимемлекеттік секторды одан әрі реформалау жөнінде нақты ұсыныстар дайындауды тапсырамын.
Келесі. Сарапшылардың бағалауы бойынша, күзде елімізде дизель отынының тапшылығы (100 мың тонна) туындауы мүмкін.
Бұл жағдай жылдан жылға, әр уақытта егін жинау кезінде қалыптасады.
Үкіметтің негізгі дәлелі – біздің нарықтан отынды транзиттік көлікпен және көрші елдердің шекаралас аймақтарының тұрғындарының сатып алуы.
Бірақ мәселе біршама тереңірек – отандық мұнай өнімдерін жақын орналасқан мемлекеттерге экспорттаудың бірнеше жылдар бойы ұйымдастырылған, реттелген схемалары бар.
Қаржы мониторингі агенттігі бұл мәселені шешуі керек. Маған нақты кім айналысатыны туралы ақпарат беріңіз. Содан кейін біз түпкілікті шешім қабылдаймыз.
Сондай-ақ Үкіметке, бәсекелестікті қорғау агенттігіне транзиттік көлік үшін және шекара периметрі бойынша мұнай өнімдерінің сараланған бағаларын тұжырымдауды тапсырамын.
Бұл көрші елдермен баға диспаритетін төмендетеді және жалпы біздің азаматтарымыз үшін бағаларға әсер етпейді.
Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік әл-ауқатында газ саласы маңызды рөл атқарады.
Жаңа өнеркәсіптік объектілерді енгізу және елді газдандыру есебінен ішкі нарықта газды тұтыну жыл сайын артып келеді.
Соңғы 10 жылда ішкі нарықта газ тұтыну көлемі екі еседен астам – 9-дан 19 миллиард текше метрге дейін өсті.
Елімізде газ тапшылығы келесі жылы-ақ болжанып отыр.
Бұл ретте, газды экспорттық нарықтан ішкі нарыққа қайта бағдарлау – валюталық түсімнің жоғалуына және сауда теңгерімінің нашарлауына әкелетін мәжбүрлі қадам екенін түсіну керек.
Сондықтан бұл проблеманы шешу үшін жүйелі шаралар, оның ішінде ресурстық базаны ұлғайту және газды қайта өңдеу бойынша шаралар қажет.
Газ өндіру мен өңдеуді ұлғайта отырып қана мемлекет экспорттық пайда тауып, ішкі қажеттіліктерді толық көлемде қамтамасыз ете алады.
Сондықтан газ өндіру жөніндегі жаңа жобалар үшін фискалдық преференцияларды пысықтаған жөн.
Үкімет сондай-ақ функцияларды тиісті ұлттық компаниялар арасында нақты бөлуі тиіс.
Біз осы жылдың соңына дейін сұйытылған мұнай газын бөлшек саудада өткізуге бағалық реттеуді ұзартуға мәжбүр болдық.
Алайда, болашақта бағаны жасанды түрде ұстап тұру тапшылыққа әкелуі мүмкін. Бұл нарық заңы.
Сондықтан Үкімет баға ауытқуларына жол бермей, сауда-саттықты бастау жөнінде шаралар қабылдауы қажет.
Өздеріңіз білетіндей, маусым айында энергия тарифтерін көтеруге мораториі аяқталды.
Жабдықтардың жоғары тозуын және жылу беру маусымына дайындық қажеттілігін ескере отырып, тарифтердің көтерілуін күтуге тура келеді.
Бұл мәселеге тосынсыз, күрт жол бермей және компаниялардың кез-келген артық маржасын болдырмай, мұқият қарау керек.