Қазақстанда Ғылыми орталықтың базасында ашылғаннан бері бір жыл өтті. М.Әйкімбаева. Орталық референс лабораториясының қызметкерлері, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, ғылым және білім министрліктерінің үшеуі - еліміздің биологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, республикада инфекциялардың алдын алу және инфекциялардың таралуын болдырмау туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің бас дәрігері, Жандарбек Бекшин.
Әлемнің экономикалық дамыған елдерінде лайықты зертханалық базасы бар, жұқпалы ауруларға тек елге тән ғана емес, әлемде де белгілі бақылау жасалады. Олар эпидемиялық әл-ауқаттың кепілі болып табылады, дәстүрлі түрде басқа елдерді оқытуға көмектеседі. Мұндай функцияларды Америка Құрама Штаттарында (CDC), Франциядағы Пастер Институтында және Германия, Ресейде, Канадада, Қытайда және әлемнің басқа елдерінде ғылыми орталықтар жүзеге асырады.
Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, жыл сайын әлемде 1 миллиардтан астам адам қауіпті жұқпалы аурулардан зардап шегеді, олардың 16 миллионға жуығы өлімге әкеліп соғады, әлем халқының жартысы табиғи аурулармен ауырады. Соңғы 20 жылда әлемде 30-дан астам жаңа жұқпалы аурулар тіркелген (Марбург, Эбола, Ласса, Денге, легионерлез), SARS (қатты өткір респираторлық синдром), коронавирус, «Х ауруы» және т.б.) геморрагиялық толқулар.
Биылғы жылы әлемде 120 мыңнан астам холера тіркелген (олардың 500-і өлім), 200-ден астам сары безгектің (оның ішінде 85-і өлім). Конгодағы Эбола эпидемиясы 2014-2015 жылдары басталған Гвинея, Либерия, Нигерия, Сьерра-Леоне және Сенегалда 30 мыңнан астам оқиға тіркелді, олардың 10 мыңнан астамы өлімге душар болды. 2018 жылы ДДҰ «жаһандық қауіп» деп мәлімдеген Африкада «X ауруы» деп аталатын белгісіз өлім-жітім инфекциясының пайда болуы тіркелді.
Өкінішке орай, ең қауіпті жұқпалы ауруларға, әсіресе шұңқырлар мен туляремиядан басқа, жоғары тиімді вакциналар жоқ. Осындай жағдайларда АҚШ пен Еуропалық Одақ үкіметтері жұқпалы аурулардың таралуын болдырмауға бағытталған, сондай-ақ биоқауіпсіздік бойынша дәрігерлерді даярлауға бағытталған бірқатар бағдарламаларды іске қосты. Биологиялық қауіпсіздіктің биологиялық қауіпсіздігі мен биологиялық қорғаудың жоғары деңгейлі анықтамалық зертханаларының желісі осы бағдарламалардың күшеюіне айналды.
Бұл зертханалар түрлі функцияларды орындайды: заманауи технологияларды қолданумен аса қауіпті жұқпалы аурулардың пайда болу жағдайларына зерттеу және шұғыл әрекет ету; диагностиканың, биоқауіпсіздік, биопротекцияның, зертханалық бақылаудың және далалық практиканың қазіргі заманғы әдістерінде дәрігерлерді (эпидемиологтар, микробиологтар, жұқпалы аурулар және ветеринарлар) оқыту; диагностикалық өнімдер мен вакциналарды зерттеу мен өндіруде қолданылатын патогенді заттардың қауіпсіз жұмыс істеуін және сақтауын қамтамасыз ету.
Қазақстан үшін референс-зертхананы құру мәселесі өзекті емес. Біріншіден, біздің елімізде климаттық және антропогендік факторлардың әсерінен белсендірілген оба, туляремия, геморрагиялық және сібір жаралары табиғи ошақтары бар. Бруцеллезбен сырқаттану, вирустық дозада, дэнгу безінің импакт-факторы жыл сайын тіркеледі. Жағдай көрші елдерде ұқсас. Екіншіден, туризмді дамыту және импортталған істер.
Қазақстан биологиялық қауіпсіздікті дамытуға және өрттерге (адамдарға, жануарларға, өсімдіктер мен қоршаған ортаны патогендік микроорганизмдермен ластанудан / ластанудан қорғау), биологиялық қорғауды және өріс эпидемиологиясын жеделдетуге бағытталған халықаралық бағдарламаларды белсенді түрде дамытады.
Мысалы, Қазақстан Еуропалық Одақтың, Халықаралық ғылыми-техникалық орталықтың, Канаданың Сыртқы істер және сауда министрлігінің, Неміс Сыртқы істер министрлігінің Биологиялық және медициналық қауіпсіздіктің неміс тілін жетілдіру бағдарламасының, сондай-ақ АҚШ Қорғаныс министрлігінің CDC және Қауіпсіздік агенттігінің жобаларын іске асырды, халықаралық ғылыми-зерттеу орталықтарымен әріптестік орнатты .
Үшіншіден, Қазақстан ядролық, химиялық және биологиялық компоненттерді қоса алғанда, жаппай қырып-жоятын қарудан өз еркімен бас тартқан ел.
Осыған байланысты, Қазақстан биологиялық қауіпті төмендету бағдарламасы шеңберінде жаппай қырып-жоятын қаруды сынауға байланысты барлық қолданыстағы инфрақұрылымды жойды.
Ғылыми орталық. М. Айкимбаева көрші елдердің әріптестеріне ерекше қауіпті инфекцияларды тіркеуде, иммунобиологиялық препараттарды дайындауда және эпидемияға қарсы іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуде ұйымдастыру-әдістемелік көмек көрсетуде көмек көрсетеді. Осылайша, 2013 жылы Қырғызстанда обадан зардап шеккенде, KNSCCRI сарапшылары эпидемияға қарсы іс-шараларды ұйымдастыруға және өткізуге жәрдемдесті.
