Бұл күні 1991 жылы Қазақ КСР Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Невададағы полигоннан кейін қуаты жөнінен әлемдегі екінші орында тұрған "Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы" Жарлыққа қол қойды. Бүгін еліміз үшін тарихи және маңызды оқиғаға 31 жыл толды.
Семей ядролық сынақ полигоны - өзінің қиратушы күші бойынша әлемдегі төртінші ядролық әлеует – 1947 жылғы тамызда КСРО Министрлер Кеңесінің қаулысымен құрылды, ол кезде ол "№2 оқу полигоны" деген шартты атауға ие болды.
Бұл алаңдағы ядролық қарудың алғашқы сынағы 1949 жылдың 29 тамызында өткізілді.
Жалпы, Семей ядролық сынақ полигонының 40 жылдық қызметі нәтижесінде адамдардың денсаулығына келтірілген залал орасан зор. Бұрынғы Семей облысының барлық аумағы ядролық жарылыстар өнімдерімен ластануға ұшырады, ал 1,2 миллион адам әртүрлі доза ауқымында радиациялық сәуле алды.
1989 жылғы 12 ақпанда кезекті сынақтан кейін радиоактивті газдар жер бетіне шығарылды. 2 күннен кейін сынақ эпицентрінен 110 шақырым жерде радиациялық фон сағатына 4 000 микрорентгенді құрады. Бұл оқиға Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы Олжас Сүлейменов басқарған антиядролық қозғалыстың республикадағы құрылуына түрткі болды. 1989 жылғы 26 ақпанда тікелей эфирде өткен теледидарлық баяндамада ол Қазақстандағы ядролық сынақтарды тоқтату қажеттілігі туралы мәлімдеме жасады.
1989 жылдың 28 ақпанында Алматыдағы Жазушылар одағы ғимаратының алдында өткен митингте "Невада-Семей" антиядролық қозғалысын (кейін - "Невада – Семей") құру туралы шешім қабылданды. Ол 1989 жылдың сәуірінде ресми түрде тіркелді.
Қозғалыстың бастамасы бойынша КСРО Жоғарғы Кеңесі АҚШ Конгресіне парламенттік деңгейде сынақтарды тоқтату туралы диалогты бастауға шақырды. Қозғалыс көптеген наразылықтар, митингілер, бейбітшілік сабақтарын ұйымдастырды.
Мәселен, 1989 жылғы 4 қазанда қуаты 60 килотон ядролық заряд полигонында жарылыс болғаннан кейін Мәскеудегі Қорғаныс министрлігі ғимаратының жанында митинг өтті. Қазан айында антиядролық қозғалысқа Қарағанды шахтерлері қолдау көрсетті.
1989 жылғы 19 қазанда Семей полигоны аумағында қуаты 75 килотонн болатын жарылыс болды. Оның салдарынан Мәскеу, Алматы, Қарағанды, Павлодар, Семей қалаларында, Абай ауданының Қарауыл ауылында полигонды жабу туралы талап қойылған көптеген митингілер болды.
1989 жылғы 23 қазанда Олжас Сүлейменов Жоғарғы Кеңестің сессиясында сөйлеген сөзінде Үкімет жарылыстардың саны мен қуатын қысқарту туралы уәдесін ұстанбағанын негізге ала отырып, Қазақстанда кез келген кейінгі сынақ жалпы ереуіл тудыратын кезде халық мораторийі туралы мәлімдеді.
Сол жылдың қазан айының соңында КСРО Жоғарғы Кеңесінің сессиясында Олжас Сүлейменов пен академик Андрей Сахаров КСРО тарапынан ядролық жарылыстарға біржақты мерзімсіз мораторий жариялау туралы ұсыныс жасады.
1989 жылғы 14 қарашада Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі ядролық полигонды жабуды талап ете отырып, сынақтардың зиянды салдарлары мен халықтың денсаулығына әсері туралы қарар қабылдады және Жоғарғы Кеңес пен Кеңес Одағының Үкіметіне үндеу жасады.
1989 жылғы 27 қарашада КСРО Жоғарғы Кеңесінің Қаулысы қабылданып, ел Үкіметіне Семей полигонын жабу туралы мәселені қарау тапсырылды.
1990 жылдың көктемінде "Невада - Семей" қозғалысының бастамасымен АҚШ, Ұлыбритания, Жапония, Германия және Қазақстанда "бейбітшілік толқыны" ұранымен бірлескен акциялар өтті. 1990 жылдың 3-4 сәуірінде "Экология - Адам - табиғат" ғылыми конференциясына антиядролық қозғалыстың көрнекті ғалымдары мен белсенділері қатысты.
1990 жылғы 22 мамырда Республиканың Жоғарғы Кеңесі Семей полигонын жабу туралы қаулы қабылдады.
23-27 мамырда Алматыда антиядролық қозғалыс "Ядролық қаруға тыйым салу үшін дәрігерлер қозғалысымен" бірлесіп "Ядролық қаруға қарсы әлем сайлаушылары" халықаралық конгресін өткізді.
1990 жылдың қыркүйегінде Қазақстан аумағы арқылы "Зорлық-зомбылықсыз бейбітшілік үшін. Невададағы ядролық сынақтарды тоқтатуға шақырған кеңестік және американдық өкілдердің қатысуымен "Жердің тірі қалуы үшін". маршы өтті.
Сондай-ақ, ядролық сынақтарды мемлекеттік деңгейде тоқтату бойынша маңызды қадамдар жасалды.
1991 жылғы 29 тамызда Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев "Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы" Жарлыққа қол қойды.
2012 жылы Нұрсұлтан Назарбаев елордадағы ірі халықаралық парламенттік конференцияда сөз сөйлеп, ядролық қару сынақтарын түпкілікті тоқтатуды және, сайып келгенде, ядролық қарудан арылуды жаһандық қолдау мақсатында АТОМ жобасын іске асырудың басталғаны туралы жариялады.
