Ол кезектен тыс сайлауды дайындау және өткізу жөніндегі негізгі іс-шаралардың күнтізбелік жоспарларына сәйкес Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттығына және мәслихат депутаттығына кандидаттарды ұсыну 2023 жылғы 20 қаңтарда басталып, 2023 жылғы 8 ақпанда жергілікті уақыт бойынша сағат 18-де аяқталатынын хабарлады.
Мәжіліс депутаттарының 70 пайызы және облыстар мен республикалық маңызы бар қалалар мәслихаттары депутаттарының жартысы партиялық тізімдер бойынша сайланады. Оларды ұсыну құқығы саяси партияларға тиесілі. Мәжіліс депутаттарының 30 пайызы және аудандар мен облыстық маңызы бар қалалар мәслихаттарының барлық депутаттары бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланады. Оларды ұсыну құқығы: саяси партияларға, қоғамдық бірлестіктерге, сондай-ақ жарғыда тиісті өкілеттік көзделген жағдайда олардың құрылымдық бөлімшелеріне (филиалдары мен өкілдіктеріне) тиесілі; азаматтарға өзін-өзі ұсыну арқылы. Саяси партиядан, қоғамдық бірлестіктен, олардың құрылымдық бөлімшелерінен (филиалдары мен өкілдіктерінен) кандидат, сондай-ақ өзін-өзі ұсынушы сайлау туралы заңның 89-бабының 4-1-тармағында белгіленген құжаттар болған кезде тіркеледі.
Орталық сайлау комиссиясы партиялық тізімге енгізілген немесе бірмандаттық округтер бойынша сайланатын кандидаттардың Конституцияда және конституциялық заңда белгіленген талаптарға сәйкестігін тексеруді жүзеге асырады.
ОСК көрсетілген құжаттар келіп түскеннен кейін дереу уәкілетті ведомстволарға - ішкі істер министрлігіне, Бас прокуратураның құқықтық статистика және арнайы есепке алу Комитетіне, әділет және қаржы министрліктеріне сұрау салулар жібереді.
Тіркеуге саяси партиялар арасында бөлінетін депутаттық мандаттардың белгіленген санынан аспайтын, оған енгізілген адамдар саны 30% - ға бір саяси партиядан Парламент Мәжілісі депутаттығына кандидаттардың бір ғана тізімі жіберіледі. Партиялық тізімдер бойынша сайланатын депутаттар саны – 69. Демек, тіркеу үшін ұсынылған партиялық тізімге 90-нан артық кандидат кіре алмайды.
Заңмен Парламент Мәжілісінің депутаттығына сайлау үшін партиялық тізімге енгізілген адамға бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша ұсынылуға тыйым салынады.
Бірмандаттық округ бойынша Конституция мен сайлау туралы Заңның талаптарына сәйкес келетін кандидат тіркеуге жіберіледі.
Жоғарыда айтылғандай, партиялық тізімдер бойынша облыстық мәслихат депутаттарының жартысы ғана сайланады. Тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікті мәслихат депутаты етіп сайлау үшін адамдарды партиялық тізімге енгізу саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органы мүшелерінің жалпы санының көпшілік даусымен жүргізіледі.
Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы (облыстық, республикалық маңызы бар қалалар мен астана) партиялық тізімге енгізілген кандидаттардың Конституцияда және конституциялық заңда белгіленген талаптарға сәйкестігін тексеруді жүзеге асырады.
Мәжіліс пен мәслихат депутаттығына кандидаттарды тіркеу 2023 жылғы 20 қаңтарда басталып, 2023 жылғы 18 ақпанда жергілікті уақыт бойынша сағат 18-де аяқталады.
Құжаттарды қарағаннан кейін сайлау комиссиялары Конституциялық заңда белгіленген жағдайларда партиялық тізімді тіркеу туралы, тіркеуден бас тарту туралы немесе партиялық тізімге енгізілген адамды алып тастау туралы шешім қабылдайды. Бір мандат үшін тіркеу немесе тіркеуден бас тарту туралы шешім де қабылданады.
Депутаттыққа кандидатты тіркеуден бас тарту немесе оның күшін жою үшін негіздер Конституциялық заңның 89 және 104-баптарында көзделген.
