Қазіргі уақытта жұмысшылардың құқықтарын сақтау мәселелерінде жұмыс беруші мен жұмысшылар арасындағы ұжымдық-шарттық қатынастарға баса назар аударылады, өйткені олардың негізгі мақсаты – жұмысшылардың әлеуметтік және еңбек құқықтарының кепілі. Ірі және орта кәсіпорындардың 97% -ында жымдық шарттар бар. Болашақта бұл құжаттар жұмыс берушілердің әлеуметтік кепілдіктерін бақылау үшін электрондық форматқа ауыстырылады.
Бас мемлекеттік еңбек инспекторының айтуынша, 1 мамырда еліміздің кәсіпорындарында 496 адам зардап шеккен, бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңінен 16,7%-ға артық, сондай-ақ 59 адам қаза тапты, бұл былтырғы көрсеткіштен үштен бірге артық. Жарақаттанудың жоғары деңгейі өнеркәсіптік өңірлерде – Қостанай, Абай, Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе облыстарында және Алматы қаласында тіркелген. Өндірістік жарақаттанудың өсуі байқалады: Қостанай облысында 28 адамнан 61-ге дейін, Алматы облысында 7-ден 23-ке дейін, Солтүстік Қазақстан облысында 4-тен 13-ке дейін, Алматы қаласында 31-ден 42-ге дейін. Экономика салалары бөлінісінде зардап шеккендердің ең көп саны тау-кен металлургия өнеркәсібі кәсіпорындарында – 17% және құрылыс саласында – 13% байқалады.
«Статистикаға сәйкес, 2023 жылы зерттелген 1,69 млн қызметкердің 519 мың жұмыс орны зиянды және қауіпті болып шықты. Заңнамаға сәйкес, мұндай жағдайда жұмыс істейтін жұмысшыларға жұмыс беруші кепілдіктер мен өтемақылар береді: жұмыс уақытының қысқаруы, жыл сайынғы қосымша еңбек демалысы және жалақының жоғарылауы, сүт беру, емдік және профилактикалық тамақтану. Мәселен, 2023 жылы 697 мың қызметкер 255 млрд теңге мөлшерінде зиянды жағдайдағы жұмысы үшін өтемақы алды, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 23%-ға артық. Мемлекеттік бақылау нәтижелері анықталған бұзушылықтардың 20%-дан астамы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелеріне тиесілі екенін көрсетеді», - деді спикер.
Тексеру кезінде анықталған негізгі бұзушылықтар:
- қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етпеу;
- ЕҚжҚ бойынша қызметкерлерді оқытуды жүргізбеу;
- қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етпеу.
Өндірістік жарақаттанудың себептерінің бірі - қауіпсіз еңбек ережелерін оқытудағы кемшіліктер. 2023 жылы бұл жазатайым оқиғалардың 20% себеп болды, білікті кадрлардың тапшылығы, оқу орталықтарының оқыту сапасы үшін жауапкершіліктің болмауы осындай көрсеткіштерге алып келеді.
Осы мәселені шешу мақсатында онлайн-платформа құра отырып, еңбекті қорғау бойынша оқыту мен білімді тексеру рәсімдерін саралау жоспарлануда. Оқу орталықтарына қойылатын талаптар күшейтіледі, бірыңғай оқу-әдістемелік орталық құрылады, оның функцияларының бірі білімді тексеру үшін үлгілік оқу бағдарламалары мен бақылау мәселелерін әзірлеу (қайта қарау) болады.
