Баспасөз хабарламасы
ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі алаңында аптаның басты қорытындыларын талқылау бойынша дебюттік сараптамалық кездесу өтті.
Шақырылған сарапшылар - «Қоғамдық келісім» РММ директоры Ғалымжан Құсманғали және «Amanat» партиясы қоғамдық саясат институтының бас сарапшысы Ерлан Ахмеди.
2022 жылғы 21 наурызда Наурыз мейрамын тойлау кезінде Алматы тұрғындарымен кездесуде Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев екінші республиканы «құру» туралы мәлімдеді. Оның бұл сөзі өткен аптаның басты тақырыбына айналды. Сарапшылар қауымдастығы қызу талқыға салды. Түрлі пікірталастар, түсіндірулер болды: «Екінші республика» идеологемасы дегеніміз не? Ол қайдан шықты? Бірінші республика қашан болды? Жаңа тарихи кезеңнің мәні неде? Осы мәселелер Орталық коммуникациялар қызметі алаңында өткен сараптамалық кездесуде көтерілді.
«Amanat» партиясы қоғамдық саясат институтының бас сарапшысы Ерлан Ахмеди «Неге бесінші немесе алтыншы емес, «Екінші» Республика? Мемлекеттік жүйенің сабақтастығы неде және мемлекеттік-саяси жүйені өзгертудің негізгі басымдықтары қандай екенін түсіндіріп өтті.
«Әлемдік саяси тарихта басқа да мысалдар көп. Бұл ұғымдарды әр түрлі алдыңғы қатарлы елдер қолданған. Оңтүстік Корея, Грекия, Польша, Испания, Австрия. Мысалы, қазіргі Оңтүстік Корея алтыншы республикада тұрып жатыр. 1980 жылдардың соңына дейін оларда 5 үкіметі ауысты. Қоғамның демократиялық реформаларға, саяси қайта құруларға көшу туралы өтініші болды, сондықтан елдің саяси жүйесін демократияландыру туралы шешім қабылданды. Бұл процесс 80-90 жылдардың соңында басталып, сәтті жалғасты. Сол кезде негізі қаланған дүние бүгінгі күнге дейін дамып келе жатыр. Корея саяси және экономикалық жағынан да белгілі бір жетістіктерге жетті. Польшада коммунизмнен демократияға идеологиялық өзгеріс болды. Олардың Конституциясында – Қазіргі Республика – Посполиттің үшінші сөзі деп жазылған. Грекия 1974 жылы парламенттік басқару формасына көшті. Франция да 1958 жылы Шарль Де Голльдің кезінде басқару формасын Парламенттіктен президенттікке ауыстырды. Яғни, әр ел республикаларға бөлінуді өзінше түсінді: біреуі басқару формасын өзгертсе, басқасы идеологиялық өзгерістерге ұшырады. Ал бізде, меніңше, Екінші Республика – оның міндеті, Жолдауда көрсетілгендей, суперпрезиденттіктен күшті парламенті бар президенттікке ауысу - басқару нысаны өзгеруде», - деді Ерлан Ахмеди халықаралық тәжірибені түсіндірде отырып.
Ал «Қоғамдық келісім» РММ директоры Ғалымжан Құсманғалидің пайымдауынша, кейбір сарапшылар айтқандай «Екінші Республика» ұғымы кенеттен пайда болған жоқ. «Бұл туралы Жолдауда емес, оған дейін 2019 жылы айтылған болатын. Осы формуламен Тоқаев президенттік сайлауға қатысты. Сол кезде осы тезис қалыптасты.
«Меніңше, кейбір сарапшылар секілді «бұл тақырып қазір ғана пайда болды» деуге болмайды. Өйткені бұл формуланы 2019 жылы ұсынған Мемлекет басшысының әрекеттерінің дәйектілігі бар. Содан кейін Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі шеңберінде заңнамаға біздің саяси жүйемізді ырықтандырған түрлі түзетулер қабылданды. 2,5 жыл бойы ҰҚСК белсенді түрде жұмыс жүргізіп, Парламент палаталарының бірлескен отырысында оның тұжырымдамалық сөзінің негізін құрайтын кешенді топтама құрып, Жолдау жасады», - деп атап өтті сарапшы.
Кездесуге қатысқан сарапшылар қазіргі күрделі геосаяси ахуалға және Қазақстан тап болған сын-тегеуріндерге қарсы тұру үшін саяси жаңғырту мүмкіндігін де талқылады.
Ұйымдастырушылар мұндай сараптамалық кездесулерді дәстүрге айналдыруға ниетті.
